در نگاه تمدنی امیر المومنین-علیه السلام- امتی مقدس، محترم و نمدن ساز است که در آن حق مظلومی ضایع نشود و ظالم بر گرده مردم سوار نشود
کارشناس حوزه دین تصریح کرد: خداوند، قرآن کریم را برای مومنان مایه شفا و برای ظالمان مایه خسارت می داند.
امیر المومنین قرآن ناطق است و از این‌رو رفتار و گفتارش برای ظالمان موجب خسارت است.
یازدهمین نشست از سلسله نشست‌های پرسمان اندیشه در نهج‌البلاغه، به همت انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران با موضوع “دفاع از مظلوم در نهج‌البلاغه” و با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا جوکار (کارشناس حوزه دین و سیاست) در مورخه ۲۶ آبان ماه ١۴٠٢ بصورت مجازی برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین جوکار در ابتدای این نشست به عنوان مقدمه اظهار داشت: عملیات طوفان الأقصی، هِیمَنه اطلاعاتی رژیم صهیونیست را در هم شکست و ضربه‌ای غیر قابل ترمیم بر آنان وارد ساخت.
وی در توضیح این مطلب افزود: پایه‌گذار رژیم صهیونیستی در دکترین نظامی رژیم، چهار رکن را طراحی کرده است؛ رکن اول، بازدارندگی مبتنی بر ارتش قدرتمند که از همین جهت آنان معتقدند قدرتمندترین ارتش جهان هستند. رکن دوم، هشدار مبتنی بر نظام اطلاعاتی پیچیده؛ تا به امروز موساد خودش را پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین سازمان اطلاعاتی در جهان می‌دانست. سوم، انتقال منطقه نبرد به قلمرو دشمن؛ آنان همواره سعی می‌کردند جنگ، نزدیک محل خودشان نباشد، بلکه نزدیک محل دشمن باشد و جنگ‌هایی که در منطقه و کشورهای مختلف ایجاد کردند در همین راستا بود. چهارم، دفاع از شهروندان در مقابل حملات هوایی و موشکی با سامانه گنبد آهنین؛ وجود این سامانه دفاعی برای این بود که بتوانند موشک‌ها را رهگیری بکنند و کسی نتواند حریف آنها بشود؛ هرچند در اغلب جنگهای قبلی یک یا دو مورد از این چهار رکن آسیب دیده بود، در این عملیات غافلگیرانه طوفان الاقصی -که آن را می‌توان معجزه الاقصی نامید،- هر چهار رکن دکترین آنها آسیب دید.
کارشناس حوزه دین و سیاست با بیان اینکه امروز دنیا می‌داند رژیم صهییونیستی قدرتمندترین ارتش دنیا نیست، تصریح کرد: رژیم صهیونیست، اکنون در حال دست و پا زدن است. عملیات طوفان الاقصی، سازمان اطلاعاتی اسرائیل را در هم کوبید و تحقیر کرد. برای نمونه اسرائیلی‌ها تصور می‌کردند زیرزمین بیمارستان شفا، محل پنهان کردن اُسرا اسرائیلی است، اما کمی بعد فهمیدند مسیر را اشتباه رفته‌اند و خبری از اُسرا در آنجا نبود.
حجت الاسلام والمسلمین رضا جوکار بیان داشت: سازمان اطلاعاتی جبهه مقاومت، منطقه نبرد را به قلمرو دشمن [= فلسطین اشغالی] انتقال داد و به عالمیان فهماند که رژیم صهیونیستی حتی از شهروندانش هم نتوانست دفاع کند. امروز رژیم صهیونیستی در باتلاق غزه زمین‌گیر شده. در چنین شرایطی حامیانی از قبیل آمریکا به همراه چند کشور غربی همچون فرانسه، انگلیس و آلمان که پشت صحنه این جنایات هستند، پیشنهاد آتش‌بس را بعنوان قطعنامه بشر دوستانه به شورای امنیت سازمان ملل ارائه نمودند. در این پیشنهاد، فرانسه رأی مثبت داد و آمریکا و انگلیس از حق وتو خودشان استفاده کردند و قطعنامه را تصویب کردند. اما این قطعنامه به ظاهر بشر دوستانه، برای نجات اسرائیل از غرق شدن در باتلاق غزه ارائه و تصویب شد، نه نجات و ترحم به مردم و کودکان غزه. این کشورها اگر به کمک مردم غزه فکر می‌کردند، قبل از این باید ورود می‌کردند تا این جنایت صورت نمی‌گرفت. از طرفی دنیا به صحنه خشم عمومی و انزجار علیه رژیم تبدیل شده است، هیمنه پوشالی اسرائیل در هم شکسته شده و معامله ننگین غرب برای عادی‌سازی روابط عرب‌های حاشیه خلیج فارس با رژیم صهیونیستی از بین رفت. تمامی این موارد، مصادیق بارز شکست اسرائیل در این عملیات بود که این کشورها برای پوشاندن آن قطعنامه آتش‌بس را صادر کردند.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه پیرامون حمایت جمهوری اسلامی ایران از غزه بیان داشت: حمایت جمهوری اسلامی از مردم فلسطین و بویژه غزه، سه جهت دارد: به جهت انسانی، به جهت اسلامی و به جهت دفاع از مظلوم. دفاع از مظلوم در منظومه اعتقادی شیعی جایگاه والایی دارد که این اعتقاد ریشه در بیانات حضرت امیرمؤمنان -علیه‌السّلام- دارد.
این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: امیر بیان، بزرگ حامی دفاع از مظلومان در طول تاریخ بشر در بیانی نورانی به مالک اشتر دارد که «فإنَّهُم صِنفانِ : إمّا أخٌ لَکَ فی الدِّینِ، أو نَظیرٌ لَکَ فی الخَلقِ» (مردم دو دسته‌اند: یا برادر دینى تو هستند و یا همنوع تو). امام در این بیان دو نگاه را نسبت به آحاد مردم ترسیم می‌کند که در هر دو صورت، افراد محترم برشمرده می‌شوند. نگاه ما به دیگران نباید از این دو حالت خارج باشد. امروز جمهوری اسلامی ایران نیز مردم غزه را به سه جهت عزیز می‌شمارد و مورد حمایت قرار می‌دهد: اولاً آنها انسان هستند، ثانیاً مسلمانند و ثالثاً مظلومند.
وی با بیان اینکه راهبردی‌ترین نگاه امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- در سیره و بخصوص در دوران حکومت ظاهریشان دفاع از مظلومان بود، گفت: هدف حضرت از حکومت‌داری، اجرای عدالت بود.
در خطبه سوم نهج البلاغه که به خطبه شقشقیه معروف است، دلیل پذیرش حکومت را چنین بیان می‌دارد: «لَولا حُضُورُ الحاضِرِ، و قِیامُ الحُجَّه
ِ بِوُجودِ الناصِرِ، و ما أخَذَ اللّه ُ عَلَى العُلَماءِ أن لا یُقارُّوا على کِظَّهِ ظالِمٍ، و لا سَغَبِ مَظلومٍ، لأَلقَیتُ حَبلَها على غاربِهِا» (اگر نبود حضور آن جمعیت و تمام شدن حجّت با وجود یار و یاور و اگر نبود که خداوند از عالمان پیمان گرفته است که بر سیرى ستمگر و گرسنگى ستمدیده رضایت ندهند، هر آینه مهار شتر خلافت را بر شانه‌اش مى‌انداختم).
جوکار لازمه دفاع از مظلوم و مقابله با ظلم را یکسان دانستن حقوق دیگران دانست و تصریح کرد: از نگاه امام، همه مردم فارق از رنگ پوست، نژاد، دین و خویشاوندان یکسان بودند و همه را مستحق برخورداری از عدالت می‌دانست. لذا امام در مقابل احدی حاضر به زیر پا گذاشتن عدالت نمی‌شد. داستان عقیل (برادر امام) را همه شنیده‌ایم و پاسخ آن حضرت در قبال درخواست او را می‌دانیم. این رفتار را امام در مواجهه با استانداران، فرمانداران و خدمتگزارانی که آنان را برای خدمت‌رسانی به مردم به جایی می‌فرستاد نیز داشت، آنان را در شیوه حکومت‌داری، عدالت پروری و رعایت اصول اخلاقی برخورد با مردمان راهنمایی می‌کرد و مرتب رفتارشان را رصد می‌کرد و به آنان تذکر می‌داد و اصلاحشان می‌کرد. اگر خطایی از جانبشان سر می‌زد با آنان تعارف نداشت.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در نگاه تمدنی امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- امتی مقدّس، محترم و تمدن‌ساز است که در آن حق مظلومی ضایع نشود و ظالم بر گُرده مردم سوار نشود، گفت: حضرت در عهدنامه مالک اشتر می‌فرماید: «لن تُقَدَّسَ اُمّهٌ لا یُؤخَذُ للضَّعیفِ فیها حَقُّهُ مِن القَوِیِّ غیرَ مُتَعتَعٍ» (آن امّتى که حقّ ناتوان بدون ترس و لرز از قدرتمند گرفته نشود، آن امت مقدس نیست). امام همواره جامعه (از عوامل و منصوبین خود گرفته تا کسانی که در جای جای جامعه مشغول فعالیت بودند) را مورد محاسبه قرار می‌داد و اگر جایی در حق کسی ستمی روا می‌شد با ظالم برخورد می‌کرد و حق مظلوم را از او می‌گرفت. آنحضرت در همین راستا می‌فرماید: «اَلذَّلِیلُ عِنْدِی عَزِیزٌ حَتَّى آخُذَ الْحَقَّ لَهُ وَ الْقَوِىُّ عِنْدِی ضَعِیفٌ حَتَّى آخُذَ الْحَقَّ مِنْهُ» (ناتوان ستمدیده در نظر من عزیز است تا حقّش را بگیرم – و به او برگردانم- و زورمند ستمگر نزد من حقیر و ضعیف است تا حقّ دیگران را از او بستانم). امام به این فرمایش مقید بود تا جایی که پس از شهادت آنحضرت، یکی از اصحاب بر بالینش حاضر شد و به توصیف آنحضرت پرداخت و از جمله چنین بیان داشت: «الذَّلِیلُ عِنْدَکَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ حَتَّى تَأْخُذَ لَهُ بِحَقِّهِ وَ الْقَوِیُّ الْعَزِیزُ عِنْدَکَ ضَعِیفٌ ذَلِیلٌ حَتَّى تَأْخُذَ مِنْهُ الْحَقَّ» (ناتوان ستمدیده در نظر تو عزیز بود تا حقّش را بگیری – و به او برگردانی- و زورمند ستمگر نزد تو حقیر و ضعیف بود تا آن هنگام که حقّ دیگران را از او بستانی).
وی افزود همین نگاه عدالت‌محور امیرالمؤمنین در تقسیم بیت المال نیز مشهود است تا جایی که گاه عده‌ای زبان به اعتراض گشوده‌اند. فردی نزد آنحضرت آمد و بیان داشت: غلامی که دیروز او را آزاد کردم همانقدر از بیت المال سهم گرفته است که نصیب من شده! آیا شأن، جایگاه و منزلت ما یکی است؟ حضرت فرمود: من به کتاب خداوند عمل کردم که می‌فرماید: «إنَّ أکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أتْقاکُمْ» (شریف‌ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست). سپس فرمود: «إِنَّ آدَمَ لَمْ یَلِدْ عَبْداً وَ لَا أَمَهً وَ إِنَّ النَّاسَ کُلَّهُمْ أَحْرَار» (از حضرت آدم (علیه السلام) غلام و کنیزى خلق نشده، بلکه تمام مردم آزاد هستند!). لذا قطب راوندی در کتاب «دعوات» می‌گوید: امیر المؤمنین شهید راه دفاع از مظلومین و مبارزه با ظلم و ظالمان است. آنحضرت شیریفی را بر فقیر برتری نمیداد.
جوکار برخوردهای عدالت‌خواهانه امیرالمؤمنین و مبارزه با تبعیض، ظلم و اشراف‌گرایان را ریشه مخالفت سران با آنحضرت دانست و گفت: یکی از مسائلی که در نهج البلاغه به آن اشاره شده، توصیه عده‌ای مبنی بر کنار آمدن حضرت با معاویه و پیش گرفتن چنین سیاستی است. حضرت فرمود: «سیاست این نیست و من اهل نیرنگ و دغلبازی نیستم». همین رویکرد موجب جنگهای سه‌گانه با حضرت و برداشتن دست حمایت عرب و تنها گذاشتن ایشان شد.
این کارشناسی حوزه دین در ادامه تصریح کرد: خداوند، قرآن کریم را برای مؤمنان مایه شفا و برای ظالمان مایه خسارت می‌داند. امیرالمؤمنین قرآن ناطق است و از این رو رفتار و گفتارش برای ظالمان موجب خسارت است. امام در وصیت خویش به حسنین -علیهما‌السّلام- در آخرین لحظات عمر شریفش می‌فرماید: «کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً» (پیوسته دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید). حضرت در این فراز برای جلوگیری از گسترش ظلم همگان را موظف به حضور در صحنه و گرفتن حق از ظالم نموده است؛ چرا که حق گرفتنی است و این عمل تلاش و حضور همگانی را می‌طلبد. لذا در خطبه ٢٩ می‌فرماید:
“لا یَمْنَعُ الضَّیْمَ الذَّلیلُ، وَ لایُدْرَکُ الْحَقُّ اِلاّ بِالْجِدِّ” (افراد ضعیف و ناتوان، هرگز نمى‌توانند ستم را از خود دور کنند و حق جز با تلاش و کوشش به دست نمی‌آید).
وی با اشاره به اینکه امیرالمؤمنین -علیه‌السّلام- همواره دیگران را به یاری کردن حق و مانع شدن از ظلم تشویق می‌کرد و اینگونه افراد را دعا می‌فرمود، گفت: در خطبه ٢٠۵ نهج البلاغه دارد که: «رَحِمَ اَللَّهُ رَجُلاً رَأَی حَقّاً فَأَعَانَ عَلَیهِ أَوْ رَأَی جَوْراً فَرَدَّهُ وَ کانَ عَوْناً بِالْحَقِّ عَلَی صَاحِبِهِ» (خدا رحمت کند آن کس را که حقّی را بنگرد و یاری کند و یا ستمى را ببیند و از آن جلوگیرى کند و صاحب حق را در مقابل ظلمی که به او شده یارى دهد). اگر امروز ایران در جریان غزه و اسرائیل ورود پیدا کرده، برای این است که ما پیرو فرامین امیرمؤمنان هستیم و در مقابل ظلم، به دفاع از مظلوم می‌پردازیم.
حجت الاسلام والمسلمین جوکار در پایان خاطر نشان کرد: دفاع از مظلوم دیده می‌شود. امروز که جمهوری اسلامی ایران بعنوان پرچمدار دفاع از مظلومان عالم، به دفاع از مسلمانان غزه برخاسته، توسط برخی مفتیان و عالمان اهل سنت مورد تمجید واقع شده است؛ در میان حدود ٢ میلیارد مسلمان جهان، نیم میلیارد نفر شیعه وجود دارد که اکنون این تعداد منادیان دفاع از مظلومین فلسطین شناخته می‌شوند.
