انجمن مطالعات نهج البلاغه ایران:
#گزارش_متنی
💠 هشتمین نشست از سلسله نشست‌های پرسمان اندیشه در نهج‌البلاغه، به همت انجمن علمی مطالعات نهج البلاغه ایران با موضوع “پیامبر اکرم از نگاه امیر مؤمنان علیهم السلام” و سخنرانی دکتر حامد منتظری مقدم“عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مورخ ۱۲ مهرماه ١۴٠٢ بصورت مجازی برگزار شد.
🔸حجت الاسلام دکتر حامد منتظری‌مقدم در ابتدای نشست با اشاره به این موضوع که پیامبر -صلی الله علیه و آله- از دیدگاه امیرمؤمنان -علیه السلام- دارای ابعاد و منابع وسیعی است؛ اما در این نشست آنچه بیان می‌شود تنها با استناد بر متن نهج البلاغه خواهد بود.
پیامبر اکرم در دین اسلام بعنوان محوری‌ترین شخص مطرح است؛ در مکتب تشیع نیز امام علی علیه السلام بعنوان محوری‌ترین فرد این مذهب شناخته می‌شود. از این رو معرفی پیامبر از جانب امیرالمؤمنین بسیار حائز اهمیت است.
🔸وی افزود: سالها قبل تحقیقی مبتنی بر متن نهج البلاغه پیرامون شخصیت پیامبر اکرم آماده شد که روند آن توصیفی بود؛ مرحوم استاد مهدی پیشوایی پیشنهاد دادند تا آن تحقیق بصورت مسئله محور بازنویسی شود. از این رو چالشی که امت پیامبر بعد از رحلت ایشان با آن رو برو شدند یعنی محوریت پیامبر اکرم، بعنوان مسئله مطرح و تحقیق بر مبنای آن بازنویسی شد.
منتظری مقدم ادامه داد: در زمان بنی امیه محوریت رسول خدا -صلی الله علیه و آله- دچار چالش شد؛ بدین معنا که اگر قرار باشد پیامبر اکرم شخص اول جهان اسلام باشد، باید تمام رفتارها و گفتارهای مسلمانان با رفتار و گفتار آن حضرت تنظیم شود، اما اینطور نشد و عده‌ای از مسلمانان از جایگاه محوری رسول خدا فاصله گرفتند. در این میان نقش اهل بیت علیهم السلام در حفظ محوریت پیامبر اکرم بسیار با اهمیت است.
🔸 حجت الاسلام منتظری مقدم با تأکید بر لزوم حفظ احترام به مذاهب دیگر، در بیان توصیفات اشخاص از پیامبر اکرم گفت: بحث در این‌باره باید بصورت اثباتی و ایجابی باشد؛ به عبارتی دیگر اساساً در این زمینه باید از هرگونه توهین به مذاهب و عقاید دیگر دوری کرد.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره) بیان کرد: تهدیدهای پیش روی جایگاه محوری رسول خدا در جامعه اسلامی، روش امام علی علیه السلام برای حفظ و پاسداری این جایگاه و پیامدهای آن از مهمترین مباحثی است که در این زمینه مطرح می‌شود. در مجموع می‌توان این سه مسئله را ذیل عنوان «مجاهدت امیرمؤمنان در تثبیت جایگاه محوری رسول خدا در جامعهٔ اسلامی» بررسی کرد.
🔸وی افزود: تهدیدهای پیش روی محوریت پیامبر در دو دسته فرهنگی و سیاسی قابل تقسیم است. منظور از تهدیدهای فرهنگی، اقداماتی از قبیل ممانعت کتابت و نقل احادیث پیامبر اکرم و اکتفا به قرآن و نیز مرجع سازی نومسلمانان اهل کتاب است که توسط افراد انجام می‌شد. اما منظور از تهدیدهای سیاسی اقدامات حکومت‌هایی مانند خلفای بنی‌امیه و اموی برای از بین بردن جایگاه پیامبر است. وجود چنین تهدیدهایی امام را به مجاهدت در برابر مخالفان و معاندان وا داشت.
منتظری مقدم اظهار داشت: انگیزه‌هایی که امیرالمؤمنین را در زمینه محافظت از جایگاه محوری پیامبر اکرم سوق می‌داد، دو عامل وحدت اسلامی و هدایت امت اسلام بود. امام در نامه‌ای که به ابو موسی اشعری نوشته است، تأکید می‌کند، هیچ کس به اندازه او به وحدت امتِ پیامبر و انس گرفتن آنان با همدیگر، دلسوزتر نیست. امام در همین بخش بر نقش پیامبر در ایجاد وحدت تأکید می‌کند و می‌فرماید: پیش از بعثت رشته‌های دوستی و انسانیت از هم گسسته بود (خطبه ١۵٨) و خداوند با بعثت پیامبر شکاف‌ها را پر کرد (خطبه ٩۶).
🔸این استاد دانشگاه اظهار داشت: از منظر امام علی -علیه السلام-، پیامبر اکرم -صلی الله علیه و آله- مهمترین رکن و وسیلهٔ هدایت مسلمانان و مصونیت آنان از انحراف بود. ایشان پیامبر را وسیلهٔ بینایی هدایت‌خواهان معرفی می‌نماید (رک: خطبه ٩۴) که مردم را به راه راست وا داشت و دستگیره‌های ایمان را محکم ساخت (خطبه ١٨۵).
وی افزود: امیرمؤمنان علی -علیه السلام- دنیاگرایی را یکی از انحرافات بزرگ جامعهٔ اسلامی می‌دید و آن را ریشهٔ انحرافات دیگر می‌دانست. امام برای مقابله با این انحراف به سیرهٔ پیامبر استناد می‌فرمود؛ چنانکه در خطبه ١۶٠ به این مسئله اشاره نموده و می‌فرماید: برای تو کافی است که رسول خدا سرمشق تو باشد…؛ او از شیرِ پستانِ دنیا بریده و از زیورهایش دور شد… پیامبر از دنیا چندان نخورد که دهان را پر کند… شکمش از همه خالی‌تر بود و بر روی زمین می‌نشست و غذا می‌خورد.
🔸وی سپس به روش‌های امیرمؤمنان در حراست از جایگاه محوری پیامبر اکرم پرداخت و گفت: امام در حراست از جایگاه پیامبر، از چهار روش استفاده نمود که اولین آن شناساندن جنبه‌های مختلف اندیشه‌های آنحضرت به مسلمانان بود. در قرآن کریم به بعد انسانی پیامبر در عین برخورداری از وحی الهی اشاره گردیده است.
چون پیامبر انسان است و از طرفی فرستاده خداست، باید به سیرهٔ عملی و اخلاقی ایشان تأسی کرد. در این میان پیامبر اکرم با بیان رسالت خود یعنی جنبه هدایتگری و استقامت در این راه طاقت‌فرسا (نک: خطبه ٧٢)مسلمانان را از جهل و گمراهی بیرون آورد.
حجت الاسلام منتظری مقدم دومین روش امام را تعمیق عواطف مسلمانان نسبت به پیامبر اکرم دانست و گفت: در این روش امام با بیان توصیفاتی از قبیل سجایای والای اخلاقی پیامبر، سعی در ایجاد الفت میان مسلمانان با آن حضرت داشت.
وی سومین روش امام در تثبیت جایگاه پیامبر را استناد به سخنان و روش پیامبر اکرم -صلی الله علیه و آله- بیان نمود و ادامه داد: نقل‌های متعدد از پیامبر اکرم در سیرهٔ امیرمؤمنان به اندازه‌ای بود که مسلمانان ایشان را منبع دریافت سخنان و دیدگاه پیامبر در مسائل مختلف می‌دانستند و به ایشان مراجعه می‌کردند.
🔸دکتر منتظری مقدم افزود: در مکتب تشیع، سنت معصوم حجت دانسته شده که در رأس آن سنت رسول خدا قرار می‌گیرد و سپس سنت ائمه اطهار در امتداد آن قرار می‌گیرد. سنت ائمه اطهار در طول و امتداد سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است نه در عرض آن که رقیب آن باشد. بنابراین هیچگونه تعارضی میان سنت آن بزرگواران با پیامبراکرم وجود ندارد.
این استاد حوزه و دانشگاه، پاسداشت حرمت منتسبان به پیامبر اکرم را آخرین روش امام در تثبیت جایگاه رسول خدا در جامعه دانست و گفت: احترام به منتسبانی همچون همسران ایشان و نوادگانشان در سیره امام بسیار مشهود است. این پاسداشت حرمت موجب تثبیت صحیح محوریت پیامبر اکرم در جامعه می‌شد.
دکتر منتظری مقدم افزود: مهمترین پیامد مجاهدت علوی در زمینه تثبیت جایگاه پیامبر اکرم، حفظ و تداوم محوریت پیامبر در ادوار بعد بود. تمام امت اسلام از گذشته تاکنون حفظ حرمت پیامبر اکرم را بر خود لازم و افعال خود را منتسب به آن حضرت می‌دانند. این جایگاه، مرهون زحمات امیرمؤمنان و اهل بیت علیهم السلام است.
🔸 وی در پایان در پاسخ به این سؤال که آیا در نقل امام علی -علیه‌السلام- از توصیفات پیامبر اکرم -صلی الله علیه و آله- غلوی صورت پذیرفته است؟ گفت: قطعا غلو به این معنا که شخصی بالاتر از جایگاه خود تا مرتبه الوهیت معرفی گردد، در بیان امیرالمؤمنین وجود ندارد. اما گاه تعابیری از امام درباره پیامبر اکرم وجود دارد که به ظاهر غلوآمیز است، اما در واقع عاری از هر گونه اغراقی است. این موارد اکثرا در مورد مقامات معنوی پیامبر وجود دارد. برای مثال امام، پیامبر را برترین خلقل در تمام هستی می‌داند. این غلو نیست بلکه مقامی حقیقی است که مشرف به معنویت ایشان بیان گردیده است.
🌐 https://nahjalbalaghah.ir/
🆔 @nahjalbalaghah_ir
